Trong làng thơ Việt Nam hiện đại, có một bài thơ không dài, không dùng từ ngữ trau chuốt cầu kỳ, cũng chẳng viết theo lối vần điệu gò bó. Vậy mà nó đã khiến nhiều thế hệ độc giả bật khóc. Một bài thơ viết từ nước mắt, được nâng lên bởi âm nhạc và sống mãi trong lòng người – đó chính là “Áo Anh Sứt Chỉ Đường Tà” của nhà thơ Hữu Loan.
Và đằng sau bài thơ ấy, là một chuyện tình có thật – đẹp, ngắn ngủi và buồn đến tê dại.
Duyên gặp gỡ giữa người thầy giáo và tiểu thư con quan
Hữu Loan tên đầy đủ là Nguyễn Hữu Loan, sinh năm 1916 tại Nga Sơn, Thanh Hóa. Trước khi là nhà thơ, ông từng là một thầy giáo nghèo, một người lính, và một tâm hồn cô đơn mang đầy hoài bão.
Trong những năm đầu kháng chiến chống Pháp, ông dạy học ở huyện Hà Trung (Thanh Hóa). Tại đây, ông gặp cô Lê Đỗ Thị Lê, con gái một sĩ quan cao cấp trong quân đội, cụ thể là ông Lê Đức Thụ – cố vấn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Thị Lê là một thiếu nữ xinh đẹp, thông minh, duyên dáng, mê thơ, mê học, và đặc biệt yêu thích thơ Hữu Loan. Chính tình yêu dành cho văn chương đã đưa họ đến gần nhau. Dù khác biệt về xuất thân – ông là thầy giáo bình dân, còn nàng là tiểu thư nhà quan – nhưng điều đó không ngăn cản được trái tim họ tìm thấy nhau. Họ yêu nhau chân thành, sâu đậm và trân quý từng khoảnh khắc bên nhau.
Một đám cưới, một cuộc chia ly, và một cái chết
Tình yêu ấy được kết trái bằng một đám cưới đơn sơ nhưng đầy ấm áp vào năm 1949 – giữa thời chiến, nơi không có váy cưới lộng lẫy hay nhẫn cưới lấp lánh, chỉ có tấm áo lính sờn vai và những lời nguyện ước chân thành.
Thế nhưng, cuộc sống chẳng cho họ được bao lâu.
Chỉ vài ngày sau khi cưới, Hữu Loan nhận lệnh trở về đơn vị. Cô Lê cũng tham gia công tác kháng chiến ở chiến khu. Và rồi, bi kịch ập đến quá đỗi tàn nhẫn: trong một chuyến công tác qua vùng núi hiểm trở, một trận sạt lở đất bất ngờ xảy ra, vùi lấp người vợ trẻ của ông. Nàng qua đời khi chỉ mới 19 tuổi.
Ông nhận được tin dữ trên đường hành quân, không thể trở về, không được nhìn mặt lần cuối, cũng không có một nấm mồ để khóc vợ. Giữa núi rừng, trước tang tóc không thể nguôi, ông ngồi lặng bên một phiến đá và viết bài thơ ấy – Áo Anh Sứt Chỉ Đường Tà – như một khúc điếu văn, một lời gọi thầm trong câm lặng của một người chồng mất vợ.
Bài thơ chạm vào tim người, gợi cảm hứng cho Phạm Duy
Bài thơ được lưu truyền âm thầm, rồi lan rộng khắp nơi. Không cần quảng bá, không cần truyền thông. Chỉ cần đọc, là thổn thức. Mỗi câu, mỗi chữ đều như rút ra từ tim. Nó không chỉ là bài thơ của một người, mà là tiếng nấc của cả một thế hệ.
Đến một ngày, nhạc sĩ Phạm Duy – người vốn có tài phổ thơ thành nhạc – đọc được bài thơ ấy. Ông không cầm được nước mắt. Phạm Duy từng nói: “Bài thơ như tự hát trong đầu tôi. Tôi không sáng tác, tôi chỉ làm cái việc phiên dịch thơ sang âm thanh.”
Ông đã phổ nhạc bài thơ bằng tất cả sự xúc động, trân trọng và nâng niu. Giai điệu mộc mạc, buồn lặng, như tiếng vọng từ một thế giới đã khuất.
Elvis Phương – tiếng hát làm sống lại một thời đã mất
Sau khi được phổ nhạc, bài hát được nhiều người thể hiện. Nhưng phiên bản gây chấn động và ghi dấu sâu sắc nhất chính là qua tiếng hát của Elvis Phương. Với giọng ca ấm, vang, buồn và đầy nội lực, Elvis Phương không hát bài hát – anh kể lại một câu chuyện, sống lại từng câu chữ, như chính mình vừa mất đi người vợ yêu quý.
Khi anh cất giọng “Áo anh sứt chỉ đường tà…”, là biết bao trái tim người nghe như bị bóp nghẹt. Không ai còn phân biệt ranh giới giữa thơ – nhạc – đời thực. Chỉ thấy một tình yêu quá đỗi đẹp, nhưng buồn đến quặn lòng.
Và hôm nay…
Nhiều thập kỷ đã trôi qua. Hữu Loan và Phạm Duy đã trở về với cát bụi. Elvis Phương cũng đã lặng lẽ đi qua thời rực rỡ nhất đời mình. Nhưng “Áo Anh Sứt Chỉ Đường Tà” vẫn ở đó – sống trong lòng người, rơi trên môi ai đang nhớ một mối tình đã cũ, và lay động cả những trái tim chưa từng biết chiến tranh.
Bởi tình yêu thật sự – dù trải qua bao nhiêu năm, bao nhiêu nấm mồ – vẫn còn nguyên giá trị. Nó không cần phải phô trương. Chỉ cần một câu thơ, một đoạn nhạc, một tiếng hát... là đủ để lặng người và rơi nước mắt.
Dành tặng những ai từng yêu, từng mất, và từng ôm ký ức trong lòng – như một bản nhạc không lời chưa bao giờ tắt.
No comments:
Post a Comment