Có vài bạn thắc mắc: Tô cháo hành thì có gì đặc biệt mà hễ nhắc đến Chí Phèo là lại nhắc đến? Vậy nên hôm nay, mình xin chia sẻ một chút về cái bát cháo hành đầy nhân văn ấy.
Trong văn học Việt Nam, có những chi tiết tưởng chừng nhỏ như hạt hành trong cháo, nhưng lại làm nên cả một nồi nhân sinh. Đó là tô cháo hành của Thị Nở món ăn nóng nhất đêm hôm ấy, thậm chí còn “nóng” hơn cả cái đêm lò gạch huyền thoại.
Vâng, xin thưa, đêm lò gạch không chỉ là một điểm mốc quan trọng của làng Vũ Đại, mà còn là khoảnh khắc lịch sử nơi một kẻ bị cả làng coi là “quỷ dữ” lần đầu tiên biết run run vì được yêu thương. Chí Phèo, người từng chửi trời, rạch mặt, đập đầu vào cột nhà người ta như thú hoang bị thương, cuối cùng lại yếu mềm chỉ vì một tô cháo hành và ba thân xác mờ ảo.
Khoan đã! Đừng vội nghĩ bậy. Ba thân xác ở đây là: thân xác Chí Phèo bị rượu và định kiến làm cho tơi tả, thân xác Thị Nở xấu đến phát khiếp nhưng có trái tim thơm hơn nồi cháo, và cuối cùng, thân xác của một giấc mơ làm người, mờ mờ ảo ảo, đang lững lờ bay trên mái lò gạch cũ.
Lò gạch khuya mờ khói bát hành,
Thị mang chân thật giữa mong manh.
Một đêm chạm nhẹ hồn cô quạnh,
Chí biết yêu rồi, giữa đoạn danh.
Đêm ấy, giữa ánh trăng non lấp ló qua khe gạch, hai cái thân xác tơi tả ấy va vào nhau, không phải như trong phim tình cảm Hàn Quốc, cũng chẳng phải kiểu cháy bỏng kiểu Âu Mỹ. Nó vụng về, phập phồng, và có lẽ còn hơi mùi rượu. Nhưng chính trong cái va chạm đầy bản năng ấy, Thị Nở trao cho Chí một điều mà cả làng không ai buồn cho: sự dịu dàng.
Sáng ra, Thị không bỏ chạy. Không chửi Chí, không vạch mặt ra nói “tao lỡ dại”. Mà chỉ lặng lẽ bưng đến một tô cháo hành. Đó là khi người ta biết: đêm qua không chỉ có hơi thở, mồ hôi và một vài tiếng sột soạt nhè nhẹ đâu nha! Mà là một khởi đầu mới dành cho một Chí Phèo đang loay hoay tìm lại “tư cách làm người”.
Tô cháo hành đã giải rượu cho thể xác, sưởi ấm cho tâm hồn, và thức tỉnh một linh hồn đã ngủ mê trong đau khổ. Cái “thân xác thứ ba” mờ mờ ảo ảo chính là hình ảnh ẩn dụ cho khát vọng sống như một người tử tế, khát vọng mà Chí tưởng đã mất sau lần bị đẩy vào tù không lý do.
Nam Cao chẳng nói rõ. Ông để lò gạch tối, hơi nước bốc lên từ cháo hành làm mờ đi mọi thứ. Để rồi người đọc phải nghiêng đầu, căng mắt, mà tự hỏi: đêm đó thật sự đã có gì xảy ra? Phải chăng chỉ cần một bát cháo, một người không chê bai, là đủ cứu một linh hồn?
Và thế là, từ một đêm đầy khói sương và mùi hành, Chí Phèo muốn làm lại. Muốn sống tử tế. Nhưng đời mà, có phải ai muốn làm người là được làm đâu?
Tô cháo hành, món ăn dân dã, mà lại cay hơn cả đời.
Thị Nở, người phụ nữ không sắc, nhưng lại có tâm.
Chí Phèo, kẻ bị cả làng khinh, nhưng biết trân trọng một bát cháo giữa đời lạnh giá.
Và đêm lò gạch ấy, biết đâu không chỉ có cháo hành? Biết đâu còn có cả một cuộc đời khác chỉ tiếc là, sáng hôm sau, làng Vũ Đại vẫn không chấp nhận. Nhưng người đọc thì đã kịp rưng rưng .
Chiều rơi nghiêng xuống ngõ rêu xanh,
Bóng kẻ năm xưa ăn cháo hành.
Tiếng chó sủa vang trong xóm cũ,
Chí còn đâu nữa, chỉ tên danh.
Chí Phèo chết. Một nhát dao đâm Bá Kiến rồi quay về tự kết liễu. Máu thấm đất, không ai khóc, cũng chẳng ai đếm. Làng Vũ Đại thở phào. Xong một “cái gai”. Hết chuyện?
Không đâu. Chí chết rồi, nhưng câu hỏi Nam Cao để lại thì sống mãi: Tại sao một người từng hiền lành, từng ước mơ làm lẽ, lại thành kẻ bị cả xã hội gọi là “con quỷ”? Tại sao khi hắn muốn quay đầu, thì không ai cho hắn đường đi?
Cái chết của Chí không phải dấu chấm hết. Nó là dấu hỏi to tướng – về định kiến, về quyền được làm người, và về lòng nhân giữa người với người.
Chí chết. Nhưng nếu ngoài kia còn ai đó lạc lõng, còn ai đó chỉ cần một “bát cháo hành” đúng lúc mà không ai cho… thì chuyện của Chí vẫn chưa hết. Vẫn còn tiếp.
Trong từng con người.
Trong từng số phận bị lãng quên.
No comments:
Post a Comment