Thuốc bổ sung canxi cho người lớn tuổi có cần thiết?

Việt Hà, phóng viên RFA

Thuốc bổ sung calcium (canxi).AFP

Từ lâu nay, các bác sĩ và rất nhiều người vẫn cho rằng việc uống thuốc bổ sung calcium (canxi) và vitamin D là cần thiết cho sức khỏe, nhất là với những người lớn tuổi để tránh loãng xương, phòng bệnh tim mạch và ung thư. Tuy nhiên nhiều nghiên cứu gần đây lại cho thấy kết quả khác hẳn. Thậm chí một khuyến cáo mới đây của nhóm làm việc đặc biệt về phòng chống bệnh của chính phủ Mỹ còn đưa ra khuyến cáo ngược lại. Nhưng cũng có những ý kiến các chuyên gia nghi ngờ về các nghiên cứu và khuyến cáo này? Vậy uống bổ sung calcium và vitamin D có thực sự cần thiết, uống bao nhiêu là đủ? Việt Hà mời quý vị tìm hiểu chủ đề này trong trang tạp chí sức khỏe đời sống tuần này.

Không có hiệu quả?

Hôm 25 tháng 2, nhóm làm việc đặc biệt về phòng chống bệnh của Mỹ đưa ra khuyến cáo, theo đó những phụ nữ  lớn tuổi khỏe mạnh không nên uống bổ sung calcium và vitamin D để chống gẫy xương. Theo nhóm làm việc, ở người lớn tuổi, việc uống thuốc bổ sung calcium và vitamin D với liều thấp không có hiệu quả, còn liều cao thì chưa rõ ràng. Khuyến cáo này cũng trùng hợp với kết quả của một loạt các nghiên cứu gần đây về thuốc bổ sung calcium với các nguy cơ về bệnh tim mạch, mặc dù nhiều chuyên gia cho rằng vẫn cần thêm các nghiên cứu khác để khẳng định các kết quả này.
Bác sĩ Virginia Moyer, người đứng đầu nhóm làm việc đặc biệt, giáo sư nhi khoa trường đại học y Baylor cho biết, ở mức trung bình, tức là ít hơn 400 đơn vị IU vitamin D và 1.000 mg calcium một ngày không có hiệu quả. Còn ở liều cao hơn, bác sĩ Moyer cho biết các chuyên gia vẫn chưa rõ hiệu quả thế nào. Có những nguyên nhân khiến người ta tin là liều cao hơn sẽ có hiệu quả nhưng để chứng minh chính xác, vẫn cần thêm các nghiên cứu.
Dựa vào một loạt nhiều nghiên cứu khác nhau về tác dụng của thuốc bổ sung calcium và vitamin D với  sức khỏe của xương, báo cáo mới của nhóm làm việc đặc biệt công bố hôm 26 tháng 2 trên tạp chí Internal Medicine chỉ ra việc dùng thuốc bổ sung vitamin D ở liều 400 IU và 1.000 mg calcium một ngày ở phụ nữ mãn kinh là không có tác dụng. Ở liều cao hơn, nhóm làm việc không có dẫn chứng chắc chắn để đưa ra khuyến cáo về mức dùng hàng ngày. Đối với phụ nữ và đàn ông có độ tuổi dưới 50, nhóm làm việc không tìm thấy đủ bằng chứng để đưa khuyến cáo về việc dùng thuốc bổ sung. Ngoài ra báo cáo con cho biết việc dùng thuốc bổ sung calcium và vitamin D ở liều thấp có thể làm tăng nguy cơ bị bệnh sỏi thận.

Những nghiên cứu bổ sung

Chúng tôi thấy có khoảng 10.000 người đã tử vong sau đó, nên đây là một kết quả rất đáng để tìm hiểu mối liên hệ giữa việc  uống bổ xung calcium với  tỷ lệ tử vong.     
Karl Michaelsson

Trước khi khuyến cáo này được đưa ra, vào trung tuần tháng 2, đã có liên tiếp hai kết quả nghiên cứu về mối liên hệ giữa calcium và bệnh tim mạch được công bố. Nghiên cứu đầu là của nhóm bác sĩ tại đại học Uppsala, Thụy Điển. Nghiên cứu này cho thấy phụ nữ có chế độ ăn có calcium cao kết hợp với thuốc bổ sung calcium hơn 1,400 mg một ngày có gần gấp đôi nguy cơ bị chết vì bệnh tim. Bác sĩ Karl Michaelsson, người đứng đầu nghiên cứu, cho biết:
“Nghiên cứu này được bắt đầu dựa vào một nghiên cứu trước đó về thuốc bổ sung calcium, chúng tôi muốn tìm hiểu mối liên hệ giữa chế độ calcium thấp, và chế độ calcium cao với tỷ lệ tử vong, và chúng tôi xem xét thêm việc sử dụng thuốc bổ sung calcium với chế độ ăn hàng ngày. Nghiên cứu có số lượng khá đông người tham gia, chúng tôi thấy có khoảng 10.000 người đã tử vong sau đó, nên đây là một kết quả rất đáng để tìm hiểu mối liên hệ giữa việc  uống bổ xung calcium với  tỷ lệ tử vong. “
Các nhà nghiên cứu đã thu thập số liệu từ hơn 61.000 phụ nữ đăng ký tham gia vào nghiên cứu khác về mammogram (tức là kiểm tra ung thư vú). Trong 19 năm sau đó, đã có khoảng 12,000 phụ nữ tử vong, khoảng 4.000 người trong số này chết vì các bệnh tim mạch, 1.900 người khác chết vì bệnh tim, và 1.100 người chết vì đứt mạch máu não. Dựa trên kết quả nghiên cứu này bác sĩ Michaelsson cho biết việc uống bổ sung calcium có liên quan nhiều với nguy cơ tim mạch hơn là đứt mạch máu não.
Ngoài ra, theo bác sĩ Michaelsson, các số liệu thống kê phân tích cũng cho thấy việc uống bổ sung calcium không làm giảm nguy cơ gẫy xương mà ngược lại. Ông nói:

“Ngoài ra phân tích các số liệu cho thấy bạn có nguy cơ cao hơn với gẫy xương nếu bạn được kê đơn thuốc bổ sung calcium  thay vì nguy cơ thấp hơn, đây là một kết quả trái ngược với những gì mà chúng ta vẫn tin từ trước tới nay. Đây là vấn đề phức tạp và theo tôi không phải ai cũng nên uống bổ sung calcium vì nó có thể không tốt với bạn mà còn gây hại cho bạn. Đã có những nghiên cứu khác cũng cho thấy việc uống bổ sung calcium dẫn đến nguy cơ tim mạch cao hơn.”

Kiểm tra xương để bổ sung canxi tại Bắc Kinh, Trung Quốc, ảnh chụp trước đây. AFP PHOTO / Stephen SHAVER.

Sau nghiên cứu của các bác sĩ Thụy Điển về mối liên hệ giữa calcium với bệnh tim mạch ở phụ nữ, một nghiên cứu khác của các nhà khoa học thuộc viện Ung thư quốc gia Mỹ công bố cho thấy đàn ông dùng thuốc bổ sung calcium tăng nguy cơ chết vì bệnh tim. Nghiên cứu này dựa vào số liệu tổng hợp của 388.000 đàn ông và phụ nữ từ độ tuổi 50 đến 71, những người đã tham gia vào nghiên cứu về dinh dưỡng và sức khỏe của Viện sức khỏe Hoa Kỳ từ năm 1995 đến 1996. 12 năm sau, khoảng 7.900 đàn ông và gần 4.000 phụ nữ trong số này chết vì bệnh tim mạch. Trong số đó, 51% đàn ông và 70% phụ nữ đã uống thuốc bổ sung calcium. Các nhà nghiên cứu kết luận việc uống bổ sung calcium có liên quan đến nguy cơ tăng cao tử vong vì tim mạch trong nam giới nhưng không tăng nguy cơ này với phụ nữ. Nghiên cứu cho thấy đàn ông uống khoảng 1.000 mg calcium một ngày có hơn 20% nguy cơ chết về bệnh tim. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy đàn ông uống 1.000 mg calcium một ngày làm tăng 14% nguy cơ chết vì đứt mạch máu não nhưng số liệu này không có ý nghĩa thống kê lớn.
Trước đó, một nghiên cứu khác của nhóm nghiên cứu sức khỏe phụ nữ Mỹ (Women’s health Initiatitve) cho thấy việc uống thuốc bổ sung calcium gần như không có tác dụng với việc chống gẫy xương ở hơn 35.000 phụ nữ mãn kinh tham gia nghiên cứu.

Tác dụng của calcium và vitamin D

Quan trọng là phải nhìn vào chế độ ăn của mình, và nếu có uống bổ xung calcium thì đừng uống quá mức quy định.                                Carol Haggans

Mặc dù các kết quả nghiên cứu đặt ra những nghi ngờ về ích lợi của calcium với sức khỏe, nhưng nhiều chuyên gia về dinh dưỡng tỏ ra nghi ngờ về kết quả của những nghiên cứu này. Nói về nghiên cứu gần đây cho thấy mối liên hệ giữa thuốc bổ sung calcium với bệnh tim mạch ở đàn ông, chuyên gia dinh dưỡng thuộc Viện Sức khỏe Hoa kỳ, bà Carol Haggans, cho biết:
“Nghiên cứu đấy cho rằng đàn ông uống hơn 1,000 mg calcium một ngày có nguy cơ cao hơn với bệnh tim mạch hơn so với những người không uống bổ sung calcium. Nhưng điều đáng chú ý thì nguy cơ này không được tìm thấy trông phụ nữ có sử dụng bổ sung calcium. Tôi nghĩ chúng ta vẫn cố gắng tìm hiểu những số liệu này có nghĩa gì. Đã có một số nghiên cứu trong các năm qua cũng đưa ra các quan ngại này. Tuy nhiên cũng có những nghiên cứu tương tự lại cho thấy calcium không có liên quan tới bệnh tim. Cho nên không có mối liên hệ rõ ràng giữa việc uống calcium với bệnh tim mạch.”
Theo bà Haggans, điều quan trọng mọi người cần nhìn vào là chế độ ăn uống kết hợp với việc uống bổ sung calcium để xem người đó có dùng quá mức calcium cho phép hay không:
“Điều tôi muốn nói là mức tối đa khuyến cáo cho mọi người là để đảm bảo mọi người có sức khỏe tốt, xương tốt. Đối với đàn ông là 1.000mg từ 19 đến 70 còn với người lớn tuổi hơn là 1.200 mg một ngày. Nếu anh uống bổ sung calcium hơn 1.000 mg một ngày thì rất có thể anh còn tiếp thu calcium từ các nguồn khác trong này nữa như sữa và thực phẩm, dù anh không dùng sản phẩm từ sữa thì cũng có nhiều loại rau có calcium, điều này có nghĩa là anh đã hấp thụ hơn 1.200 mg calcium một ngày.”

Các Cụ bà tại Phú Thọ, Việt Nam
hôm 13-03-2013. AFP photo.

Mặc dù có những bất đồng với nhận định về tác dụng của thuốc bổ sung Calcium và vitamin D với sức khỏe con người, tất cả các nhà khoa học đều thống nhất rằng đây là các chất cần thiết cho sức khỏe con người. Calcium có tác dụng cho việc phát triển xương, còn vitamin D có tác dụng giúp xương hấp thụ calcium. Các chất này đặc biệt quan trọng với phụ nữ lớn tuổi khi hocmon estrogen trong máu hạ làm giảm mật độ xương có thể dẫn đến loãng xương. Những người bị bệnh hạ canxi thường có các triệu chứng như tê các đầu ngón tay, chuột rút, mệt mỏi, ăn không ngon miệng, nhịp tim bất thường. Thiếu calcium thậm chí còn có thể dẫn đến tử vong.
Từ lâu nay, việc các bác sĩ kê đơn thuốc bổ sung calcium và vitamin D cho bệnh nhân cũng đã trở nên rất phổ biến. Theo số liệu thống kê của điều tra về dinh dưỡng và sức khỏe quốc gia giai đoạn 2003 đến 2006 tại Mỹ, có khoảng 43% người Mỹ, trong đó 70% là phụ nữ lớn tuổi, đang sử dụng các thuốc bổ sung calcium.
Vậy các chuyên gia dinh dưỡng có lời khuyên nào đối với mọi người về việc sử dụng thuốc bổ sung calcium và vitamin D? Chuyên gia dinh dưỡng Haggans nói:
“Đó là câu trả lời riêng cho từng người, nếu người đó ăn nhiều thức ăn khác nhau, theo hướng dẫn về ăn uống của Mỹ thì có thể là họ không cần uống bổ xung calcium. Bạn có thể hấp thụ đủ vitamin và khoáng chất từ thực phẩm. Và điều này còn tốt hơn vì ngoài ra bạn còn hấp thụ các chất xơ cần thiết từ thực phẩm, và không hấp thụ các hóa chất mà bạn có thể sẽ uống vào khi bạn uống thuốc. Phải nhìn vào thực phẩm và đồ uống của mình để quyết định có uống bổ sung calcium hay không. Nếu bạn không ăn một sản phẩm từ sữa nào thì rất có thể bạn thiếu calcium, nhưng có rất nhiều thực phẩm khác có calcium mà bạn có thể ăn như nước cam có calcium, rau xanh, đậu phụ. Có nhiều cách để hấp thụ calcium ngay cả khi bạn là người ăn chay. Bạn cũng nói chuyện thêm với bác sĩ của mình, có người có nguy cơ bệnh tim mạch thấp nhưng nguy cơ loãng xương cao thì bác sĩ sẽ có lời khuyên khác với người có nguy cơ bệnh tim mạch cao mà nguy cơ loãng xương thấp. Quan trọng là phải nhìn vào chế độ ăn của mình, và nếu có uống bổ xung calcium thì đừng uống quá mức quy định. Nếu mức quy định là 1.000 mg một ngày thì uống nhiều hơn cũng không giúp được gì, không những thế nó còn có thể gây ra vấn đề.”
Cho đến lúc này, mặc dù nhóm làm việc đặc biệt đã có khuyến cáo đối với việc sử dụng thuốc bổ sung calcium và vitamin D, nhưng vẫn còn nhiều chuyên gia sức khỏe chưa thống nhất với các khuyến cáo này, và yêu cầu cần có thêm có những nghiên cứu bổ sung để chứng minh.
Tạp chí sức khỏe đời sống tuần này xin tạm dừng tại đây. Việt Hà cảm ơn quý vị đã quan tâm theo dõi. Xin quý vị chia sẻ các thông tin và câu hỏi về các vấn đề y tế, sức khỏe đến trang tạp chí sức khỏe đời sống tại email vietha@rfa.org hoặc www.facebook.com/vietharfa
Việt Hà thân mến tạm biệt và xin hẹn gặp lại quý vị trong chương trình thứ tư tuần tới.