30 Tháng 4, 1975: Ký Ức Còn Rơi Lại Giữa Những Người Ở Lại (2)

 Tác giả: Từ Thức

Tôi viết về ngày 30 tháng 4 năm 1975 – không phải để kể lại lịch sử, mà để lưu giữ những ký ức chưa bao giờ nguôi.

Với nhiều người, đó không chỉ là ngày kết thúc chiến tranh, mà là ngày mở ra những chia ly, mất mát, và hành trình tha hương chưa có hồi kết. Đây là những trang viết dành cho những ai còn mang trong tim một Tháng Tư không thể quên.

Sau ngày 30 tháng 4 năm ấy, những người ở lại không hẳn là những người không mất mát.

Có người mất chồng, mất cha, mất một mái ấm từng yên bình. Có người mất đi danh phận, mất luôn tiếng nói trong chính mảnh đất mà mình từng gọi là quê hương.

Và cũng có người – mất luôn tuổi trẻ, trong những năm tháng cải tạo, xếp hàng tem phiếu, sống trong cảnh nghi kỵ, dè chừng, và cả khát khao được… tự do nói lên điều mình nghĩ.

Thành phố ngày ấy không còn mang tên Sài Gòn. Nhưng trong lòng nhiều người, cái tên ấy chưa bao giờ mất.

Nó ở lại trong từng ly cà phê buổi sớm, trong tiếng rao hàng rong đầu ngõ, trong ánh mắt người mẹ đợi con từ trại trở về.

Nó ở lại trong giấc mơ của những người từng dạy tiếng Pháp, từng mặc áo dài đi dạy văn, từng có học sinh cúi đầu lễ phép với thầy – giờ lặng lẽ dọn dẹp bàn giấy trong một cơ quan mới mà mình là “người dư thừa”.

Có những người sống tiếp, nhưng không sống như mình từng mơ.

Vì lý lịch, vì “bên thua cuộc”, họ bị gạt ra khỏi guồng quay. Họ im lặng, nhưng trong lòng là cả một vùng trời ký ức không ai chạm tới được. Và đôi khi, chính những người “ở lại” ấy – lại là những người chịu đựng âm thầm nhất.

Rồi những đứa trẻ sinh ra sau chiến tranh lớn lên, không biết đến tiếng súng, không hiểu vì sao cha mẹ hay lặng người mỗi dịp tháng Tư.

Chúng chỉ biết: cha từng ở tù cải tạo. Mẹ từng bán từng cái bánh để nuôi con ăn học. Ông nội từng là sĩ quan, nhưng giờ chỉ ngồi trông mảnh vườn nhỏ, mắt hướng về xa xăm...

Chúng lớn lên trong một đất nước hoà bình, nhưng trong lòng lại đầy những câu hỏi không ai trả lời:

Vì sao nhà mình từng nghèo đến thế? Vì sao ba không bao giờ kể chuyện xưa? Vì sao bà nội hay khóc khi nghe bài hát nào đó vô tình phát trên radio?

Và rồi chúng nhận ra – lịch sử không chỉ nằm trong sách, mà nằm trong ánh nhìn của người già, trong giọng nói của người cha, trong nỗi buồn không tên của người mẹ.

Những người trẻ bắt đầu tìm hiểu, bắt đầu lắng nghe, bắt đầu viết lại lịch sử – không phải để phán xét, mà để hiểu.

Hiểu vì sao ông bà mình ra đi.

Hiểu vì sao cha mẹ mình ở lại.

Hiểu vì sao vẫn có những người đến nay vẫn không muốn nhắc tới 30 tháng 4 – vì vết đau ấy, dẫu đã lành ngoài da, nhưng trong tim thì chưa từng lành lại.

30 tháng 4 – một ngày kết thúc chiến tranh. Nhưng cũng là ngày bắt đầu cho rất nhiều đoạn đời đứt gãy.

Chúng ta không thể thay đổi quá khứ, nhưng có thể chọn cách kể lại nó bằng lòng thành kính.

Để những người ra đi – được yên lòng.

Những người ở lại – được nhẹ lòng.

Và những thế hệ mai sau – biết trân trọng hơn hai chữ: “Bình yên”.